BMT-nin nüvə müşahidəçisinin xəbərdarlığına görə, Tehranın silah dərəcəli zənginləşdirilmiş urana yaxınlaşdığı bildirilir, çünki ABŞ-la danışıqlar davam edir.
Birleşmiş Millətlər Təşkilatının nüvə müşahidəçisi olan Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyi (BAEA) bildirir ki, İranda son üç ayda silah dərəcəsinə yaxın yüksək dərəcəli zənginləşdirilmiş uran ehtiyatı 50 faiz artıb.
BAEA-nın şənbə günü təqdim etdiyi hesabat, ABŞ və İran arasında nüvə anlaşması ilə bağlı danışıqların davam etdiyi bir zamanda yayımlanıb; Tehran isə nüvə proqramının yalnız dinc məqsədlər üçün olduğunu iddia edir.
BAEA-nın 17 may tarixli məlumatına görə, İranın 60 faiz dərəcəsində zənginləşdirilmiş uran ehtiyatı 408,6 kq (900,8 funt) olub – BMT agentliyinə görə, bunu edən yeganə qeyri-nüvə silahı dövlətidir – və fevraldakı son hesabatdan bəri ehtiyatını 50 faizə yaxın artıraraq 133,8 kq-a çatdırıb.
Bir neçə xəbər agentliyi tərəfindən görülən genişsaylı, gizli hesabatda İranda BAEA-ya bildirilmiş materiallarla üç məkanında gizli nüvə fəaliyyətləri aparıldığı bildirilir. Bu vəziyyət “ciddi narahatlıq” adlandırılır və Tehrana kursunu dəyişməsi üçün xəbərdarlıq edilir.
İranın Xarici İşlər Naziri Abbas Araççi, ölkəsinin uzunmüddətli mövqeyini bir daha təsdiq edərək, Tehranın nüvə silahlarını “qəbuledilməz” saydığını bildirdi.
“Əgər məsələ nüvə silahlarıdırsa, bəli, biz də bu cür silahları qəbuledilməz hesab edirik,” Araççi ABŞ-la nüvə danışıqlarındakı baş müzakirəçisi olduğunun vurğusunu verərək dedi. “Bu məsələ üzrə onlarla razıyıq.”
Hesabat, BAEA-nın 35 ölkədən ibarət idarə heyəti tərəfindən sentyabrda təsdiq edilib və ABŞ, Britaniya, Fransa və Almaniya üçün İrana yayılma öhdəliklərini pozduğunu bildirmək üçün imkan yaradacaq.
Cümə günü ABŞ Prezidenti Donald Trump, İranın “nüvə silahına malik ola bilməyəcəyini” söylədi.
“Onlar partladılmaq istəmir. Onlar razılaşma etməyi üstün tuturlar,” Trump dedi və əlavə etdi: “Bu, Yaxın Şərqdə bomba yağmuru olmadan bir razılaşma əldə etmək üçün əla olar.”
2015-ci ildə İran Böyük Britaniya, ABŞ, Almaniya, Fransa, Rusiya, Çin və Avropa İttifaqı ilə bir razılaşma imzaladı. Bu, İranda nüvə inkişaf proqramına məhdudiyyətlər qoyulması müqabilində bəzi sanksiyaların ləğv edilməsini əhatə edirdi.
Ancaq 2018-ci ildə o zaman ABŞ Prezidenti Trump razılaşmanı tək tərəfli olaraq dayandırdı və sərt sanksiyaları yenidən tətbiq etdi. Tehran sonra zənginləşdirilmiş uran ehtiyatlarını bərpa etdi.
Keçən ilin dekabrında BAEA bildirdi ki, İran uranı 60 faiz dərəcəsində sürətlə zənginləşdirir, silah dərəcəsinə uyğun material üçün lazım olan 90 faiz həddinə yaxınlaşır.
Qərb ölkələri belə intensiv zənginləşdirmənin mülki nüvə proqramına daxil edilməməsi gərəkdiyini söyləyir, lakin İran bunu silah inkişaf etdirdiyini inkar edir.
Tehran Universitetinin siyasi elmlər professoru Hamed Musavi Al Jazeera-ya BAEA-nın nəticələrinin İranın hal-hazırkı nüvə danışıqları zamanı müzakirə aləti ola biləcəyini bildirib.
“Düşünürəm ki, hər iki tərəf bir-birinə qarşı üstünlük qazanmaya çalışır. İran baxımından, nüvə proqramındakı irəliləyiş, onlara amerikalılarla danışıqlarda üstünlük gətirəcək,” dedi.
Digər tərəfdən, ABŞ daha çox sanksiya ilə hədələyə bilər və İranın 2006-cı ildəki yayılma müqaviləsini pozduğuna görə işini BMT Təhlükəsizlik Şurasına göndərə bilər. Amma o, İranın mümkün bomba hazırladığına dair “siyasi qərar” qəbul etmədiyini əlavə etdi.
“Uranın 60 faiz dərəcəsində zənginləşdirilməsi – İran baxımından – amerikalılara qarşı sanksiyaların ləğv edilməsi üçün bir üstünlükdür,” Musavi deyib.
